Gruczoły okołoodbytowe znajdują się, jak sama nazwa wskazuje, po obu stronach odbytu psa. Ich wydzielina o wyjątkowo ostrym i niemiłym zapachu wydostaje się na zewnątrz z zatok okołoodbytowych cienkimi kanalikami. Rola tych gruczołów i ich wydzieliny nie jest do końca zdefiniowana, nie ulega wątpliwości, że pełnią rolę poślizgową przy defekacji, a zawarte w nich feromony stanowią swoisty znak rozpoznawczy psa i służą do znaczenia terenu.

Normalnie zawartość zatok okołodbytowych jest opróżniana w czasie oddawania kału, w ten sposób produkowana przez gruczoły wydzielina jest na bieżąco ewakuowana. W większości przypadków nie ma z nimi problemu i wielu właścicieli psów nawet nie wie o ich istnieniu. Jeśli okolica odbytu jest miękka a pies nie interesuje się nadmiernie tą częścią ciała, możemy uznać, że wszystko jest w porządku.

Zdarza się jednak, że z różnych przyczyn zatoki okołoodbytowe nie są w naturalny sposób opróżniane. Pierwszym sygnałem świadczącym o tym, że dzieje się coś niedobrego jest nadmierne zainteresowanie psa tą częścią ciała, częste wylizywanie oraz tzw. „saneczkowanie”.

Pies trze pupą po dywanie lub trawie, czasem ociera okolicę odbytu o meble lub drzewa, a w skrajnych przypadkach nie mogąc sobie poradzić z narastającym bólem wygryza sobie te miejsca a czasem nawet grzbiet. Zanim do tego dojdzie trzeba mu pomóc: wkładamy lateksowe rękawiczki, stajemy po stronie głowy psa, następnie jedną ręką podnosimy ogon, drugą zaś przez jednorazowy, papierowy ręcznik środkowym palcem i kciukiem uciskamy odbyt po obu stronach. Trzeba to robić bardzo delikatnie, z wyczuciem, nigdy na siłę, bo może nastąpić pękniecie gruczołu i wylanie zalegającej w nim zawartości do jamy miednicznej. Ze względu na wyjątkowo niemiły zapach tej wydzieliny, oczyszczanie najlepiej przeprowadzić w wannie, ogrodzie lub na balkonie.

Jeśli właściciel nie ma doświadczenia, powinien zaprowadzić psa do salonu groomerskiego, gdzie przy okazji można poprosić o skrócenie pazurów, co też dla niektórych opiekunów bywa sporym problemem. W przypadku, gdy okolica odbytu jest opuchnięta, z widocznym stanem zapalnym, lepiej powierzyć wykonanie tego zabiegu lekarzowi weterynarii, który sprawdzi, czy wystarczy samo opróżnienie, czy też stan jest poważniejszy i pies wymaga leczenia. Przy okazji można poprosić lekarza lub groomera, by pokazał jak się je oczyszcza, wtedy dużo łatwiej będzie zrobić to w domu.

Higieny gruczołów okołoodbytowych w żadnym przypadku nie wolno lekceważyć, ponieważ zaniedbanie może mieć poważne następstwa: doprowadzić do ich zaczopowania, powstania ropnej przetoki i nieuchronnej w takiej sytuacji interwencji chirurgicznej. U starszych psów gruczoły okołoodbytowe mają czasem tendencję do nowotworzenia. Wczesne leczenie operacyjne daje dobre rezultaty, w zaawansowanym stadium mogą pojawić się przerzuty i wtedy rokowanie może być bardzo niepomyślne.

Widok psa w takiej pozycji oznacza, że coś mu wyraźnie przeszkadza i trzeba sprawdzić, czy jego gruczoły nie wymagają opróżnienia. Saneczkowanie i świąd w okolicy odbytu są często mylnie kojarzone z zarobaczeniem. Jeśli więc zauważymy takie zachowanie, nie ograniczajmy się do podania środków odrobaczających, tylko zaprowadźmy psa do weterynarza, bo przyczyną może być zapalenie gruczołów okołoodbytowych, które wymaga bardzo pilnego leczenia.

Co jest potrzebne do czyszczenia zatok okołoodbytowych?

Przede wszystkim należy się zaopatrzyć w lateksowe rękawiczki oraz ligninę lub jednorazowe ręczniki. Wydzielina ma powalający zapach, warto więc na wypadek, gdyby pies pozostawił jej ślady w mieszkaniu mieć pod ręką jakiś preparat, którym można by go było skutecznie zlikwidować. Nie jest to łatwe, dlatego najlepiej wstawić psa do wanny wyłożonej antypoślizgowym, gumowym dywanikiem. Jeśli pies się wyrywa i nie chce współpracować, lepiej po raz pierwszy skorzystać z fachowej pomocy i przyjrzeć się, jak to poprawnie należy robić.